Bezielen

15 april 2016

Bezielen

Bezielen, de ander een ziel geven, dat kon kunstenaar Ralph Prins als geen ander. Ralph Prins heeft met zijn beroemde monument van biels en rails Westerbork voor altijd een ziel gegeven. "De omhooggebogen, afgebroken uiteinden van de rails", schreef hoofdredacteur Evert Werkman van het Parool hierover eens, "steken als vermoeide, geschonden vingers naar de hemel."

Prins was zeer veelzijdig. Portretten maakte hij ook. In het voorwoord van het boek bij de tentoonstelling in Wolvega in 1990 schrijft hij: "Het ergste dat een mens kan overkomen, is, als hij vergeet dat hij het kind van een koning is. Dat heeft een rabbijn eens gezegd. Als je de bedelaars van Rembrandt bekijkt, zie je dat heel duidelijk. Die hebben iets - laat ik het woord maar naar voren halen - heiligs. Een portret waar niet een vonkje heiligheid in zit doet afbreuk aan de mens die je daarin wilt treffen."

De schoonheid van de ziel, het vonkje heiligheid dat we nesjama noemen, zit soms diep verstopt in een mens. Maar Ralph Prins wist er verbinding mee te maken. Hij zocht en vond het pure in de ander en kon dat met de grootste tederheid naar buiten brengen.

Een tegenovergestelde vorm van bezieling kan ook plaatsvinden. Wanneer een mens zijn eigen ideeën op wil leggen aan een ander en de ander daarmee wil vullen, verdwijnen verwondering en respect. Dan staat de mens niet naast, maar boven de ander. Het eigen ego voedt dit soort bezield zijn, dat we nefesj noemen. Als een kwade nefesj het denken en doen is gaan beheersen, is niet alleen verbinding zoeken met het eigen vonkje van heiligheid, maar ook met dat van een ander bijna onmogelijk.

De grootsheid van Prins schuilt voor mij in het zoeken in verwondering naar heiligheid in elk mens. Hij kon niet haten. Ook niet de mens die slecht is. Haat had voor hem te maken met onmacht om het vreselijkste dat een mens kan overkomen, het ontmenselijkt worden, te kunnen doorstaan. Hij, die de kampen overleefd had, zei: "Ik ben heel dankbaar, dat de oorlog mij niet heeft vergiftigd met haat." Vergeven is iets anders, want de mens die vergeeft, gaat boven de ander staan.

Ralph Prins' levenskracht bleef ongebroken. Hij ontwierp posters voor Amnesty en waarschuwde voor het gevaar van het verliezen van innerlijke vrijheid onder alle soorten van regimes.

Ralph Prins heeft voor mij iets toegevoegd aan Hannah Arendts filosofie van de banaliteit van het kwaad: niet alleen het kwaad zit in allen, ook heiligheid.

Petra ter Berg

Werk van Ralph Prins (1926 - 2015)