(Ver)werken

5 januari 2017

(Ver)werken

Jaren lang heeft mevrouw met betrokkenheid en naar volle tevredenheid bij het bedrijf gewerkt. Dan krijgen twee dierbare collega's een andere functie en verhuist haar leidinggevende naar het andere eind van Nederland. Nu zit er al een tijdje dat onbestemde gevoel, wanneer ze naar haar werk gaat. Als op een middag het hele team bij elkaar is voor teambuilding, komt het er toch ineens uit: Ik voel me onveilig. 

Onder werktijd leef je in een groep en oefen je zo goed mogelijk de rol uit die het werk van je vraagt. 

Vasili Grossman heeft in Leven en Lot indrukwekkend beschreven wat groepsdruk met het gevoel van veiligheid van mensen kan doen. Hij schrijft over liefdes en lijden van mensen die leefden onder de druk van het Stalin-regime en die probeerden te overleven in de oorlog op de drempel van de gaskamers. Als je volgzaam was, een niet-kritische houding had en niet joods, mocht je deel uit blijven maken van de groep.  Het menselijke 'zijn' raakte vervlakt tot een louter lijfelijk bestaan, tot een kneedbaar product. Grossman doet verslag van wat zijn hoofdpersoon doormaakt als hij dat ook op zijn werk niet wil zijn. 

Mens 'zijn' is een proces. Door verbindingen aan te gaan en ons te hechten, zien we de ander en tegelijk ook ons zelf. Wie werk heeft, krijgt daar ook de mogelijkheid tot het leggen van verbindingen. Een belangstellend gesprekje met een collega kan een gevoel van levenszin geven, net zoals de erkenning van een idee waar je mee rond loopt. Dan kun je met je eigen mooie verhaal kleur aan het collectief geven. 

We hebben hier geen samenleving met dictatoriale bedrijfsculturen, waar iedereen in dezelfde mal geperst moet zitten. Maar waar groepen functioneren, spelen zich stille groepsprocessen af.  In hoeverre geven we op de werkplek nu echte aandacht aan de mens achter de functie?

Het in relatie staan op het werk met collega's is verweven met je persoonlijkheid. Wanneer collega's met wie je een fijne band hebt, wegvallen, ontstaat niet alleen een zichtbaar sociaal gat, maar ook een leegte in jezelf. De balans op het werk is verstoord. Het verwerken van het verlies van collega's is als het doormaken van een rouwproces. Mooie herinneringen uit het werkverleden blijven komen, maar het trouwe baken op het werk ontbreekt. Het kan isolatie en desoriëntatie teweeg brengen. Het is rouwen op het werk, en hoe intenser de band hoe intenser het rouwen. 

Mevrouw heeft een leidinggevende nodig.  Een leidinggevende die niet alleen oog heeft voor gevoelens van rouw, van isolatie en van onveiligheid, die kunnen ontstaan na een veranderde groepssamenstelling op het werk, maar die deze mogelijke gevolgen ook bespreekbaar wil maken.

Petra ter Berg