(In)leven

18 januari 2016

(In)leven

'Dit is mijn leven', zegt Charlotte Salomon, als zij in 1942 een koffer aan dokter Moridis in Zuid-Frankrijk overhandigt. Al haar werk zit erin, helemaal op volgorde. Het is Charlotte gelukt, met de dood op de hielen, om haar levensverhaal vorm te geven in een overweldigend kunstwerk. Gedreven werkend heeft zij twee jaar lang intens geleefd. Geleefd om greep te krijgen op wat in haar familiegeschiedenis is gebeurd. Om de overwinning op de dood te bewerkstelligen die voor de oorlog in de familie steeds op de loer ligt.

In alle mensen die op haar pad zijn gekomen, ook in de dode familieleden, leeft Charlotte zich in. Zij zoekt verwoed naar het vuur van de levenskracht in de as van hun levensverhalen en verbindt zich ermee. Zo'n intens verbindende relatie geeft levenskracht. En het doel van wat haar daarbij te doen staat, houdt zij steeds voor ogen. Door aan de kern van leven en dood van haar dierbaren uiting te geven, eert Charlotte hun leven en tegelijkertijd herschept zij daarmee haar eigen leven.

Martin Buber zag ook in het zich kunnen inleven in de ander tijdens een ontmoeting, zowel de mogelijkheid de ander te veranderen als zich door de ander te laten veranderen. Niet alleen een mens, ook beeld, tekst en muziek kunnen we in dialoog ontmoeten. Drie keer kan ik me met Charlotte verbonden voelen: als kijker, als lezer en als luisteraar.

Leven en werk van Charlotte raken steeds opnieuw zeer velen. Zo ook David Foenkinos. Hij heeft zich op zijn beurt een paar jaar volkomen ingeleefd in Charlottes leven en werk. Hij heeft haar met zijn roman Charlotte terug willen halen in het licht. Eén zin op elke regel schrijft hij slechts om zo de lezer de ruimte te geven om intens bij haar te zijn, stil te staan en in te ademen. Drie zinnen in het boek schrijft hij schuin, slotwoorden van een van haar brieven:

Ik was alle personen in mijn stuk.

Alle wegen leerde ik gaan ...

En ik werd mezelf.

Door zich in te leven in de ander kan men, verrijkt, optimaal tot leven komen, en daarbij de ander, of dat nu mens of kunstwerk is, innerlijk tot leven wekken.

Wat heb ik toch een mooi beroep. Dat begint met samen zoeken in de as en eindigt met vinden en ervaren van leven.

Petra ter Berg