Zwijgen

23 juni 2016

Zwijgen

Zwijgen kan een mens op vele manieren. Het spreekwoord waardeert spreken met zilver en zwijgen met goud. Maar nadat ik laatst de film Next to her heb gezien, weet ik niet meer zo zeker of dat zwijgen wel altijd goud waard is. Zwijgen kan heel fijn zijn, als de ander je alle ruimte geeft om je verhaal te doen. Zwijgen kan echter ook ongemakkelijk zijn, als je naar contact zoekt en niet de woorden kunt vinden. En er is ook nog dat alles vernietigende zwijgen.

Actrice Liron Ben-Shlush speelt in Next to her op sublieme wijze een zwijgscene die me nog niet heeft losgelaten. Haar zwijgen zorgt voor een dramatisch kantelpunt in de film. Het is haar ultieme wapen in de film, dat haar het gevoel van controle over haar leven terug geeft. Het is gericht op de man die haar liefheeft.

Hoofdpersoon Chelli is mantelzorger voor haar drie jaar jongere zus Gabby. Zorgen voor haar zus, die een verstandelijke beperking heeft, doet Chelli met grote toewijding. Zij weet wat Gabby nodig heeft en het zorgen voor haar vult Chelli's hele leven na werktijd. Wanneer een maatschappelijk werkster ontdekt dat Chelli, als ze werkt, Gabby alleen thuis laat, moet Gabby naar de dagopvang.

Chelli is conciërge op een school. Op een dag krijgt zij een verhouding met Zohar, de sportleraar. De relatie wordt vaster en Zohar trekt bij Chelli in. Het samen leven met Gabby dat bijna symbiotisch was, verandert hierdoor. Wat Chelli eerst nog als enige goed kon, lukt na een poosje ook Zohar: contact maken met Gabby. Zohar wil echter niet met z'n drieën in een bed slapen. Als hij merkt dat Chelli, zoals vroeger, Gabby naast zich laat slapen, tilt hij Gabby resoluut naar haar eigen slaapplaats.

Chelli voelt zich overbodig. De liefde voor Zohar is groot, maar het gevoel nodig te zijn voor het levensgeluk van haar zus geeft Chelli het ultieme bestaansrecht. Het hechten aan Zohar kost haar moeite.

Als een drama zich rond Gabby voltrokken heeft, houdt Chelli haar vriend hiervoor verantwoordelijk. Haar oordeel ligt vast. Als Zohar na zijn werk thuis komt, zit de deur op slot. En die gaat ook niet meer open. Zijn roep om het waarom, klinkt wanhopig door de deur heen, maar Chelli geeft geen antwoord. Minutenlang houdt de camera haar in beeld, terwijl ze onbeweeglijk aan tafel zit en zwijgt. Het is een zwijgen dat geen verbinding wil maken.

Even dramatisch is het volgende shot in de film als Chelli ontdekt wie de werkelijk schuldige is. We zien haar denken en langzaam tot besef van de ware toedracht komen. Maar het lot is onomkeerbaar. De Chelli die Zohar liefheeft, kan het leven met hem niet omarmen, want zij kan het oude leefpatroon dat haar zoveel houvast geeft, niet loslaten. Tranen biggelen over haar wangen.

Chelli legt in haar zwijgen niet de loper uit om Zohars woorden één voor één te kunnen ontvangen. Dit zwijgen zal het spreekwoord niet bedoeld hebben. Ook het spreken kan echter in klank, tempo en volume zeer verschillen en soms is spreken niet meer dan nikkel waard.

In de verbinding die twee mensen samen tot stand brengen, wanneer de een diepe gevoelens en gedachtes durft uit te spreken en de ander zonder oordeel durft te luisteren, zie ik het edelmetaal ontstaan: de glans van goud.