Vertrekken

18 augustus 2016

Vertrekken

Zomertijd, de tijd dat velen de koffers pakken en even van verblijfplaats veranderen. 

in Filosofiemagazine vertelde filosofe Jannah Loontjes dat ze in haar jeugd niets liever deed dan vertrekken. Alleen in het vertrekken zelf vond zij haar veiligheid, want het hechten op een nieuwe plaats kostte haar moeite. Zij werd gepest en voelde zich een buitenbeentje. Het zijn tussen twee verblijfplaatsen in gaf haar hoop. Ze voelde zich als kind pas thuis komen als ze dwaalde in de weidse natuur van Zweden en naar de sterrenhemel keek. En nu heeft ze in de filosofie haar thuis gevonden.

In een artikel in het NRC over de Japanse kroonprins en zijn vader, nadat die bekend had gemaakt te willen aftreden, stond een zin over reizen, die me ook raakte. De kroonprins vertelde dat het hof de wens van zijn vrouw, prinses Masako, om zich verder te willen ontwikkelen door te reizen, onmogelijk maakte. Het reizen zal de prinses, die in het harnas van het Japanse hofleven geklemd zit, misschien nog als de enige mogelijkheid zien om in relatie te kunnen gaan staan met de wereld, de ander of het Andere. Pas als je in relatie kunt staan, kun je ontdekken wie je zelf bent. 

Sommige mensen pakken liever niet de koffers, ook als zij zich het reizen wel kunnen veroorloven. Hun vertrouwde omgeving inspireert hun en een prettig levensritme kleurt hun dag. Zij maken reisjes dichtbij huis of reizen in hun gedachtewereld. 

Maar onderweg op ons levenspad, dat zijn we allemaal, of we nu ver reizen of niet. Ieder op onze eigen manier zijn we op zoek naar het in relatie staan met de wereld, zodat we in die relatie kunnen ontdekken wat het leven voor ons waardevol maakt en wat het zin geeft. Met als uiteindelijk doel misschien wel het veilig thuis komen in ons eigen hart, zoals Ton Jorna zo mooi omschrijft in Mag een mens eenzaam zijn?

Bij het woord vertrekken denk ik ook aan de onlangs overleden Bloeme Evers-Emden. Zij onderzocht de invloed van het onderduiken op het latere leven van onderduikkinderen. Gescheiden worden van de ouders, een andere naam krijgen, zich in het nieuwe thuis toch ook weer moeten verstoppen en zich niet durven hechten uit angst voor weer een afscheid, dat doet iets met een kind. Veel onderduikkinderen hebben niet in relatie kunnen staan met de wereld om hen heen en hebben moeite met het ontwikkelen van hun identiteit.

Evers-Emden, zelf een onderduikkind, heeft hun stille lijden zichtbaar gemaakt. Dat was haar levenswerk. Zij heeft met haar ongebroken veerkracht velen geïnspireerd. Zij heeft het geloof in het goede in de mens kunnen behouden, evenals de mogelijkheid een vreemde te kunnen liefhebben. 

Op hoge leeftijd pakte Bloeme Evers-Emden in vrijheid haar koffers en vertrok voor haar laatste levensjaren naar Israël. Misschien kon zij daar pas helemaal thuiskomen in haar eigen hart.

Petra ter Berg