Spelen

3 juni 2016

Spelen

Volwassenen spelen meestal niet meer zoals kinderen dat doen.

Kinderen kunnen helemaal opgaan in hun spel en hun eigen wereld scheppen. De mogelijkheden zijn onbegrensd en de tijd lijkt stil te staan. Ik was ... en jij was ... klinkt het in de verledentijd als de rollen verdeeld worden in het spel. Toen en nu verweven zich en smelten samen. Spelen is voor hen een serieuze zaak. Kinderen die gruwelijke dingen mee hebben gemaakt, spelen niet meer. Speltherapie kan hun helpen om de pijnlijke verhalen uit hun leven te transformeren.

Slechts enkele volwassenen blijven spelen en maken daar hun beroep van. Toch is er nog een andere vorm van spelen mogelijk: bibliodrama. Dat draait niet om het letterlijk naspelen van bijbelverhalen, maar om het spelend zoeken naar betekenis in het wit rond het zwart van de letters van de oeroude teksten. De leemten in de tekst vormen als het ware een spiegel voor de ziel. Bibliodrama kan creativiteit naar boven brengen en het levensverhaal nieuw perspectief geven.

Elk gebaar, elk voorwerp, elk mens uit een verhaal kan bij dit spelen betrokken worden. Ook God. Tijdens mijn studie moest ik me voor het vak bibliodrama eens in het verhaal van Jona verdiepen, de profeet die twijfelt aan Gods goede bedoelingen. Jona wil niet dat de mensen van Nineve, een stad buiten Israël, gered worden en vergeving krijgen. Maar hij wil wel dat de wonderboom die hem zomaar lijkt te zijn toegevallen, gespaard wordt. Hij is kwaad op God. "Ik sterf liever dan dat ik leef", zegt Jona in de hitte onder de kaalgevreten boom. Deze zin hoor ik in mijn werk ook wel eens. Eigenlijk bedoelt de ander dan: "Ik wil wel leven, maar niet op deze manier. " Vertrouwen dat het leven ooit beter wordt, ontbreekt. Soms gaat dat ook gepaard met een gevoel van in de steek gelaten zijn door God.

In het verhaal van Jona lukt het Jona zijn boosheid op God te uiten, maar de andere rollen blijken ook nog iets duidelijk te kunnen maken. Een medestudente nam tijdens het college de rol van de wonderboom op zich. De kaalgevreten boom liet weten na haar dood niet bij het oud vuil neergezet te willen worden, maar graag door te willen leven in de gedachten van anderen. De boom wilde zo niet verder leven, maar was tegelijk ook bang om als oud vuil afgedankt te worden.

Met een zekere schroom meld ik dat ik de rol van God had. Al spelend groeide toen bij mij door het verdriet van Jona over het sterven van de wonderboom het inzicht hoeveel verdriet God moet hebben gehad om de mensen van NIneve, die als planten haast leefden en niet meer wisten wat de ene of de andere hand deed.

In mijn werk gaf laatst het neerzetten van een lege stoel een om hulp vragende mevrouw de kans om wanhoop en boosheid naar God toe uit te spreken en zich gezien te voelen. Het opgaan in een dramatisch moment en daarbij eigen kracht te ervaren, luchtte haar op. Na het spel komt er dan ruimte om samen te zoeken naar hoe je van het leven, dat een nachtmerrie kan zijn, weer een leefbare droom kunt maken.

Petra ter Berg